فاطمه، کوثر بى کرانه

سوره ى کوثر در عین کمى آیات و کلماتش، در بر دارنده ى اسرار و رموزى است که حتى بزرگان و مفاخر ما نیز از دستیابى به ژرفناى آن عاجز مانده، به عجز و ناتوانى خویش معترف گردیده اند.
یکى از نام هاى مبارک فاطمه زهرا علیهاالسلام «کوثر» است. در وجه تسمیه ى فاطمه ى زهرا علیهاالسلام به «کوثر» وجوه مختلفى بیان شده و هر کسى به مقدار پایه ى معرفتى خویش، سخنى بیان کرده است؛ اما گوییا ژرف نگرترین اندیشه هاى بشرى نیز در غواصى به ژرفناى اقیانوس ناکرانمند کوثر چاره اى جز حیرانى، واله گى و سرگردانى ندارند:

برای مشاهده کامل متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دامن کبریاى او دسترس خیال نى پایه ى قدر او بسى پایه به زیر پاکند.
پایه ى قدر او بسى پایه به زیر پاکند. پایه ى قدر او بسى پایه به زیر پاکند.
[ آیةالله محمدحسین غروى اصفهانى، دیوان: ص 39. ]
«کوثر» بر وزن «فوعل» وصفى اخذ شده از «کثرت» و به معناى «خیر کثیر و فراوان» مى باشد. [ تفسیر مجمع البیان، ج 5، ص 548. ] گستره ى معنایى این واژه چنان وسیع و جامع است که مصادیق بى شمارى از جمله «خیربى نهایت» را نیز مى تواند شامل شود. در تفاسیر شیعه و سنى معانى بسیارى براى «کوثر» ذکر شده است که جملگى، از مصادیق همین «خیرکثیر» مى باشند؛ مصادیقى چون:

1 - حوض و نهر کوثر در جنت که تعلق به پیامبر دارد و مؤمنان به هنگامه ى ورود به بهشت، از آن سیراب مى شوند. [ مجمع الابیان: ج 5، ص 548. ]
2 - مقام شفاعت کبرى در روز قیامت
3- نبوت
4- حکمت و علم به حقایق اشیا.
5- قرآن
6- کثرت اصحاب و پیروان
7- کثرت معجزات
8- کثرت علم و عمل
9- کثرت معرفت در توحید
10- کثرت نعمت هاى دنیا و آخرت
11- نسل کثیر و ذریه ى فراوان که در گذر زمان باقى مانند و بى تردید این فراوانى ذریه و باقى ماندن نسل از وجود دختر والا گهر پیامبر، فاطمه ى زهرا علیهاالسلام نشأت گرفته است. [ ترجمه ى تفسیر مجمع البیان: ج 27، ص 309. ]
آرى، خداوند متعال به حبیب خویش، «خیر کثیر» و «فضل عظیم» و فضایل بیرون از حد و حصر عطا فرموده است که مصادیق آن، حتى از حطیه ى شمار نیز خارج است:


کتاب فضل پیمبر تمام نتوان کرد کسى که دم زند از فضل بى نهایت او چو مرغکى است که از بحر، ترکند منقار.
اگر دوات شود ابحر و قلم اشجار چو مرغکى است که از بحر، ترکند منقار. چو مرغکى است که از بحر، ترکند منقار.
[ شعر از سید عباس حسینى، متخلص به حیران. مناقب فاطمى در شعر فارسى: ص 92. ]
اما بنابر عقیده ى بسیارى از علماى شیعه و پاره اى از علماى اهل سنت، بارزترین مصداق «کوثر» وجود نازنین حضرت زهرا علیهاالسلام مى باشد.
برهان این حقیقت و شاهد این واقعیت، علاوه بر روایات متعددى که از ائمه ى اطهار علیهم السلام وارد شده است، شأن نزول و سیاق آیات سوره ى کوثر مى باشد؛ چرا که در شأن نزول سوره ى کوثر، اتفاق مفسران بر این است:
آن هنگام که تنها پسران پیامبر، قاسم و عبدالله، در فاصله ى زمانى اندکى از این دنیاى فانى پرکشیدند و به سوى ملک باقى شتافتند، دشمنان و مخالفان پیامبر به اظهار شادى و مسرت پرداختند و دهان به شماتت، طعنه و زخم زبان نسبت به پیامبر گشودند؛ از جمله عاص بن وائل سهمى حضرت را ابتر (: بى دنباله، بى اثر، بى سرانجام و مقطوع النسل) خواند.
چنین شماتت هایى قلب لطیف پیامبر را سخت آزرده مى ساخت؛ از این روى خداوند متعال براى دلجویى از حبیب خویش و پاسخ به طعنه هاى مشرکان، سه آیه ى نورانى کوثر را فروفرستاد:
انا اعطینک الکوثر؛ مامحققا به تو خیر فراوان بخشیده ایم.
فصل لربک و انحر؛ پس به شکرانه اش نماز بخوان و قربانى کن.
ان شانئک هو الابتر؛ و بدان که دشمن شماتت گوى تو، خود بى سرانجام و بلا عقب است.


عطا بر تو کوثر نمودیم ز احسان به نهر بهشت و به خیر کوثرت به تکثیر نسلت ز زهراى اطهر.
که ناید به دل، گرد غم بار دیگر به تکثیر نسلت ز زهراى اطهر. به تکثیر نسلت ز زهراى اطهر.
[ همان. ]
با توجه به سیاق فرجامین آیه ى این سوره، منظور از کوثر، فراوانى ذریه و ماندگارى نسل پیامبر مى باشد که فقط از طریق وجود پر برکت فاطمه ى زهرا علیهاالسلام تحقق یافته است؛ چرا که مشرکان، پیامبر را طعنه ى بى سرانجامى مى زدند و این آیات را در مقام پاسخ و رد طعنه ها و شماتت هاى ایشان نازل شد که نه تنها حبیب خود را بى سرانجام و بى دنباله قرار ندادیم، بلکه او را به برکت وجود یگانه دخترش، نسلى بى نظیر و ماندگار در طول تاریخ عطا کردیم و دشمن طعنه گوى او را بى دنباله و ابتر قرار دادیم. از این روى روشن ترین مصداق کوثر، وجود دختر والا گهر پیامبر و ماندگارى نسل او از این طریق مى باشد
این تفسیر از سوره ى کوثر، از آن جهت که داراى هماهنگى کامل با شأن نزول سوره و واجد مناسبتى تام با متن و سیاق آیات مى باشد و نیز بنابر تفاسیر متعددى که از ائمه ى اطهار بدین مضمون وارد شده است، بیانگر بارزترین و آشکارترین مصداق کوثر (وجود فاطمه ى زهرا علیهاالسلام) مى باشد.
آرى، وجود فاطمه علیهاالسلام، منبع خیر کثیر است که هم باعث ماندگارى رسالت پیامبر شده است و هم عامل جاودانگى نسل پاک او:


چه زهرا که شد علت مبقى دین دل آسوده مى باش اندر زمانه زمین گردد از نسل پاکت گلستان زمان گردد از آل طه منوّر.
چه زهرا که از عالمى گشته مهتر که نسل تو برپاست زین یکه دختر زمان گردد از آل طه منوّر. زمان گردد از آل طه منوّر.
[ شعر از سید عباس حسینى، متخلص به حیران. مناقب فاطمى در شعر فارسى: ص 92. ]